Gümrük İşlemlerine Bir Örnek: Yeni Gümrük Genel Tebliği (Seri No. 8)

Gümrük işlemleri bizim konumuz değil. Ancak dış politika ile savunma misali hemen yan yana alanlar. Zira ticari savunma önlemleri Dış Ticaret Müsteşarlığı'nda karara bağlanmakla beraber gümrüklerde uygulanıyor.

Beklenmedik sonuçları da oluyor tabi bu durumun. Örneğin belirli bir ülke menşeli ürünlere ilişkin olarak ihdas edilen dampinge karşı vergi nedeniyle gümrük görevlileri nereden geldiğine bakmaksızın o ürünün tüm ithalatlarını zorlaştırabiliyor. Amaç önlemlerin etkisiz kılınmasını engellemek Ancak sonuç zaten uzun, zahmetli ve masraflı olan gümrük işlemlerinin iyice ağırlaşması.

Hele bir de işin içine şu veya bu nedenle korumacılık dürtüsünün girdiğini düşünün! Ticaretin işlem maliyetleri iyice artıyor, toplumun refahı biraz daha kısılıyor.

Gümrük işlemleri bu nedenle önemli. Nitekim DTÖ kuralları tarafından da ele alınıyor. Örneğin DTÖ İthalat Lisansları Prosedürleri Anlaşması bu tür işlemlerin genel olarak basit, şeffaf ve öngörülebilir tutulmasını hükme bağlıyor.

Yeri geldikçe gümrüklere döneceğiz. Şimdilik örnek olsun diye Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayınlanarak yürürlüğe giren ve bu kısa yazıya vesile olan Serbest Dolaşıma Giriş konulu Gümrük Genel Tebliğine (Sıra No. 8) bir bakalım:

"Gümrük Müsteşarlığından:

GÜMRÜK GENEL TEBLİĞİ
(SERBEST DOLAŞIMA GİRİŞ)
(SERİ NO: 8)

Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Tebliğin amacı, yürürlükteki mevzuat uyarınca ilgili gümrük rejimleri kapsamında Türkiye’ye ithali öngörülen her türlü izin veya uygunluk belgesine tabi eşyaya ilişkin gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde ya da gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra ilgili kurumlarca yapılacak kontrollere ilişkin gümrük idarelerince yapılacak işlemlerin usul ve esaslarını düzenlemektir.

Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Tebliğ, yürürlükteki mevzuat uyarınca ilgili gümrük rejimleri kapsamında Türkiye’ye ithali öngörülen her türlü izin veya uygunluk belgesine tabi eşyaya ilişkin gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde ya da gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra ilgili kurumlarca yapılacak kontrollere ilişkin gümrük idarelerince yapılacak işlemlerin usul ve esaslarını kapsar.

Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Tebliğ, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 10 ve 61 inci maddeleri ile Gümrük Yönetmeliğinin 112, 118 ve 119 uncu maddelerine istinaden hazırlanmıştır.

İlgili kurumlarca yapılacak kontroller
MADDE 4 – (1) Tebliğin 2 nci maddesi kapsamında ilgili kurumlarca yapılacak kontroller, gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde yapılabileceği gibi, gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra ve eşya gümrük kontrolündeki yer ve sahalardan çıkarılmadan önce de yapılabilir.

Gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde ilgili kurumlarca yapılacak kontrollere ilişkin gümrük idarelerince yapılacak işlemler
MADDE 5 – (1) İlgili kurumlarca yapılacak kontrollerin, gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde yapılması durumunda, bu kontrol 4458 sayılı Gümrük Kanununda belirtilen ve geçici depolama yerleri ve antrepolarda bulunan eşyaya ilişkin öngörülen bekleme süreleri içinde yapılır.
(2) 4458 sayılı Gümrük Kanununun 61 inci maddesinin ikinci fıkrası hükmü uyarınca, Tebliğin 2 nci maddesi kapsamında ilgili kurumlarca yapılacak kontrol sonuçlarını içerir belge, eşyaya ilişkin gümrük beyannamesinin tescilinden önce yükümlü tarafından temin edilir ve bu belgeye ilişkin bilgiler gümrük beyannamesinin 44 no.lu kutusuna kaydedilir.
(3) İçeriği ilgili kurumlarca belirlenecek, gümrük işlemleri öncesinde bu kurumlarca düzenlenecek ve kontrole tabi eşyanın yurda sokulmasına izin verildiğine veya ithalinin uygun görüldüğüne ilişkin belge gümrük idaresince kabul edilir. İlgili kurumlarca bu kontroller sırasında yükümlüden talep edilebilecek diğer belgeler ayrıca gümrük idaresince aranmaz.
(4) Tam beyanlı yaygın basitleştirilmiş usule tabi tutulacak eşyaya ilişkin işlemler ile 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununun cezai hükümleri saklı kalmak üzere, yapılan beyanın aksine, muayene sonucunun eşyanın ilgili kurumun ithalat kontrolünü gerekli kılması durumunda, gümrük beyannamesinin tescilinde ibrazı gereken belgeler tescil işleminden sonra ibraz edilebilir.
(5) Dördüncü fıkra hükümleri saklı kalmak üzere, ikinci fıkrada belirtilen belgenin beyanname ekinde yer almadığı durumlarda gümrük beyannamesinin kabul işlemi yapılmaz.
(6) Gümrük beyannamesinin tescil işleminden önce ilgili kurumlarca yapılacak kontroller sonucu, eşyanın ithaline ilişkin verilen olumlu ya da olumsuz bütün kararlar doğrudan ve en seri biçimde ilgili gümrük idaresine yazılı ya da elektronik ortamda bildirilir. Bu kararların ilgili kurumlarca elektronik ortamda BİLGE sistemine aktarılması durumunda, bu kurumların ithalat kontrollerine ilişkin düzenlediği belgeler kağıt ortamında ayrıca gümrük idaresince aranmaz.
(7) Eşdeğer düzenlemelerde aksine hüküm bulunmadıkça, ilgili kurumca söz konusu eşyanın yurda girişine izin verilmemesi halinde ise yükümlünün talebi doğrultusunda eşya;
i) Mahrecine iade,
ii) İlgili kurumun uygun görüşü ile doğrudan ya da serbest bölge üzerinden üçüncü ülkeye teminat altında transit,
iii) İhraç kaydıyla satış ya da masrafları sahibince karşılanmak koşuluyla imha suretiyle tasfiye edilmek üzere bulunduğu Gümrük Müdürlüğüne terk,
edilebilir.

Gümrük yükümlüğü sona erdikten sonra ilgili kurumlarca yapılacak kontrollere ilişkin gümrük idarelerince yapılacak işlemler
MADDE 6 – (1) Kendi mevzuatlarında düzenleme yapılmış olması şartıyla ilgili kurumların yapacakları kontroller, gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra ve söz konusu eşya fiilen gümrük kontrolündeki yer ve sahalarda bulunduğu sırada da yapılabilir. Bu kapsamdaki kontrolün yaptırılmasından yükümlü sorumludur.
(2) Birinci fıkrada belirtilen esaslar dahilinde eşyanın kontrole tabi tutulması halinde, ilgili kurumlarca bu eşyanın tabi olduğu mevzuata göre işlem yapılır. Gümrük mevzuatına göre gümrük idarelerince yapılacak işlemler saklıdır.
(3) İlgili kurumların kendi mevzuatlarında düzenleme yapması şartıyla, birinci fıkra kapsamında ilgili kurumlarca kontrolü yapılacak eşya, gümrük kontrolündeki yer ve sahalarda, ilgili rejim hükümlerine göre gümrük mevzuatının öngördüğü yükümlülüklerin yerine getirildiği tarihi takip eden günden itibaren en fazla 3 (üç) iş günü tutulabilir. Aksi takdirde yükümlü talebi doğrultusunda işlem yapılır. Bu tür eşyanın gümrük gözetiminin sona erdirilmesine ilişkin iş ve işlemler, Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) (Seri No:60)’nde tanımlanan gümrük müşavirleri marifetiyle yerine getirilir.

Bağlayıcılık
MADDE 7 – (1) Yürürlükteki mevzuat uyarınca, ilgili gümrük rejimleri kapsamında Türkiye’ye ithali öngörülen her türlü izin veya uygunluk belgesine tabi eşyaya ilişkin ikincil düzenlemelerde yer alan ve Türk Gümrük Tarife Cetveli ile uyumlu olmayan ve madde ismi veya madde tanımı adı altında yer alan açıklamalar, ilgili kurumların ithalat kontrolleri sırasında göz önüne alınabilir.

Bu ifadeler gümrük idaresi açısından bağlayıcı değildir.

MADDE 8 – (1) Tebliğin 2 nci maddesi kapsamına giren eşyaya ilişkin eşdeğer düzenlemelerin bu Tebliğe aykırı hükümleri gümrük idarelerinde uygulanmaz.

Özel durumlar
MADDE 9 – (1) Tebliğ kapsamına giren hususlarda ortaya çıkacak özel ve istisnai durumları sonuçlandırmaya Gümrük Müsteşarlığı yetkilidir.

Yürürlük
MADDE 10 – (1) Bu Tebliğin 5 inci maddesinin üçüncü fıkrası 1/1/2009 tarihinde, diğer hükümleri ise yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 11 – (1) Bu Tebliğ hükümlerini Gümrük Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yürütür.

Tebliğ kısa olmasına rağmen hem gümrük prosedürlerinin karmaşıklığına hem de bunların yarattığı sorunlara örnek teşkil ediyor. Dördüncü madde mesela. Bir ithalatçının malı serbest dolaşıma sokacağından emin olmadan önce gümrük işlemlerini yapmak durumunda kalması ne kadar yerinde? Hem gümrük memurları hem de ihracatçı için külfet değil mi?"

Dediğim gibi, yeri geldikçe devam edeceğiz gümrüklere bakmaya.